کد مطلب:12531 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:6

گنجینه پرسمان » احكام

وقتي بزرگتر به كوچك تر احترام نمي گذارد حكمش چيست؟ وعذاب آن فرد را بنويسيد؟

از سؤال شما چنين استنباط مي شود كه شخصاً به بزرگترها بسيار احترام وتكريم مي كنيد ولذا توقع يجاي شما اين است كه بزرگترها هم به كوچكترها احترام كنند. اين باور وتوقع شما از فطرت پاك والهي شما ريشه مي گيرد وقابل تحسين است. غريزه حب ذات يكي از سرمايه هاي فطري وذخاير طبيعي است كه درباطن هر انساني براساس مشيت حكيمانه الهي به وديعيت نهاده شده است. هر انساني قبل از هر چيز وهركس، بخود علاقه دارد حب ذات يكي از اساسي ترين پايه هاي ثابت تربيت است.

يكي از طرق ارضاي غريزه حب ذات، تكريم كودكان، نوجوانان، جوانان و...وتوجه به شخصيت آنهاست. فردي كه به اندازه كافي درخانواده احترام شود وغريزه حب ذاتش به اندازه صحيح ارضاء گردد، روحيه اي طبيعي و رواني معتدل خواهد داشت، ازچنين فرزندي مي توان توقع اخلاق پسنديده ورفتار عادلانه داشت، برعكس، فرزندي كه از والدين، احترام و تكريم نديده ودرمحيط خانواده خواهش طبيعي حب ذاتش، ارضاء نشده باشد، درخود احساس پستي وحقارت كرده وروحي شكست خورده ورواني افسرده خواهد داشت.

پيامبر اكرم(كه مربي همه انسانهاست دراحترام گذاشتن به ديگران همانند محبت كردن به آنان توجه داشتند واين دو را بطور هماهنگ درروابط مهرآميز ومحترمانه او با مؤمنان مشهور بود.

هركس بر پيامبر ( وارد مي شد مورد احترام آن حضرت قرار مي گرفت. چه بسا عباي خود را بجاي فرش، زير پاي او مي گسترانيد وبالشي كه تكيه گاه خودش بود به او مي داد.1

روزي رسول اكرم( تنها درمسجد نشسته بود. مردي وارد شد وبه طرف ايشان آمد حضرت از جا حركت كرد و به احترام او قدري عقب رفت. مرد تازه وارد عرض كرد : جا وسيع است، چرا عقب رفتيد؟ حضرت فرمود : از حقوق مسلماني براي واردين حريم گرفتن وقدمي به عقب رفتن است.2 وقتي يكي از اصحاب به ديدن آن حضرت مي آمد به احترام او آنقدر مي نشست تا وي از مجلس خارج شود، وچون كسي به ملاقات پيغمير مي آمد ومي خواست مصافحه كند، حضرت به اودست مي داد و دست خودرا نمي كشيد تا وقتي آن مرد دست خود را بكشد.3

رسول اكرم( براي رعايت احترام اصحاب ويارانش در مجالس عمومي نگاههاي مودت آميز خود را بالسويه متوجه كليه حضار مي فرمود.4

درآيين اسلام احترام وتكريم، منحصر به مسلمانان نسبت به يكديگر نيست، بلكه مردم غير مسلمان نيز از اين تكريم وخلق پسنديده بهره مند بوده اند .

امير المؤمنينع درزمان حكومت خود درخارج از شهر كوفه با مرد غير مسلماني رفيق راه شدند؛ آن مرد، حضرت را نمي شناخت، پرسيد : قصد كجا داري؟ فرمود به كوفه مي روم، سردو راهي رسيدند، مرد غير مسلمان ازآن حضرت جداشده وبه راه خود رفت. چند قدمي نرفته بود كه برخلاف انتظار مشاهده كرد مسافر كوفه (امام علي()راه خود را ترك گفته وبه راه او مي آيد، پرسيد : مگر قصد كوفه نداري؟ فرمود چرا. گفت راه كوفه آن طرف است، فرمود : ميدانم، سؤال كرد پس چرا از راه خودمنحرف شده اي؟ اميرالمؤمنين ( فرمود براي اينكه مصاحبت ورفاقت بخوبي پايان پذيرد، لازم است آدمي درموقع جداشدن از رفيق راه خود، چندقدم او را بدرقه نمايد. اين دستوري است كه پيغمبر گرامي ما به ما آموخته است. مرد غير مسلمان كه تحت تأثير اين تكريم واحترام صادقانه وغير منتظره واقع شده بود، با تعجب پرسيد : پيغمبر شمابه شما چنين دستوري داده است؟ فرمود : آري. مردگفت : آنان كه به پيروي پيامبر اسلام قيام كردند وقدم جاي قدم او گذاشتند مجذوب همين تعاليم اخلاقي وافعال كريمه او شدند. سپس ازراهي كه ميخواست برود منصرف شد و با حضرت علي( راه كوفه را در پيش گرفت ودرباره اسلام با آن حضرت گفتگو كرد وسرانجام مسلمان شد.5

مسلمانان مكلف اند وظيفه اخلاقي تكريم واحترام را قولاً وعملاً نسبت به همه مردم (مسلمان وغير مسلمان، كوچك يا بزرگ) مراعات نمايند وهرگز موجب تحقير يكديگر نشوند.

امام صادق( فرمود : هيچيك از مسلمانان را تحقير نكنيد وكوچك نشماريد زيرا مسلماني كه درنظر شما كوچك است نزد خداوند بزرگ است.6

احترام به كودك ونوجوان وحسن معاشرت پدر ومادر باوي يكي از اساسي ترين عوامل ايجاد شخصيت مطلوب دركودك است. رسول گرامي اسلام مي فرمايد :

به فرزندان خود احترام كنيدوبا آداب وروشهاي پسنديده باآنها معاشرت نماييد.7



احترام يكي از بزرگترين عوامل جلب محبت واطاعت است، وتوهين به شخصيت مردم يكي از مهم ترين وسايل برانگيختن دشمني ومخالفت است. امام رضا( فرمود : لازم است با تمام اطفال وبزرگسالان، با ادب و احترام رفتار نمايي.

حضرت امير( فرمود : با مخاطب خويش پسنديده ومؤدب سخن بگويييد تا اونيز به شما با احترام جواب گويد.8

اكنون براي اهميت احترام وتكريم شخصيت كودكان ونوجوانان دونمونه از سيره پيامبر اكرم( يادآوري مي گردد : روزي رسول گرامي اسلام ( جهت اقامه نماز عصر عازم مسجد شدند. درسرراه مسجد، كودكان مهاجران وانصار مشعول بازي بودند. آنان با مشاهده پيامبرص دست از بازي كشيدند ودوان دوان بسويش روي آوردند هر يك از كودكان از سرو كول آن حضرت بالا مي رفتند ودرهمان حال مي گفتند : كن جملي (شتر من باش) كودكان ميدانستند كه نواده هاي حضرت رسول خدا( حسن وحسين عليهما السلام) نيز هميشه اين بازي را باآن حضرت دارند . رسول اكرم( دركمال خوشرويي وتواضع به خواسته آنها تن داده بود . وبا مهر و محبت و رأفت پدرانه، خواهش آنها را برآورده مي كرد.

از طرفي ياران پيغمبر( درمسجد انتظار مي كشيدند تانماز عصر را به امامت ايشان برگزار كنند، بلال حبشي يار باوفاي رسول خداص به خاطر تأخير ايشان رو به خانه پيغمبر اكرم( آورد. همين كه درسرراه، پيغمبر اكرم ( را به اين وضع با كودكان مشاهده كرد خواست تا از اين كار ممانعت بعمل آورد ورسول گرامي ( را از دست كودكان برهاند. اما پيغمبر( او را از اين كار بازداشت ودرهمانحال فرمود :براي من تنگ شدن وقت نماز از دلتنگي اطفال يارانم، خوشايندتراست.

رسول اكرم( از بلال خواستند كه به خانه ايشان برود و چيزي بياورد كه به وسيله آن بچه ها را راضي كند تا از وجود آن حضرت دست بردارند. بلال پس از جستجوي زياد درخانه رسول اكرم( تعداد هشت عدد گردو پيداكرد وبه خدمت رسول اكرم( آورد. پيامبر ص درحالي كه لبخند، حالت نوراني خاصي به چهره مباركشان بخشيده بود، خطاب به كودكان فرمود : آيا شترتان را به اين گردوها مي فروشيد ؟ كودكان هلهله شادي براه انداختند وگردوها راگرفته، دست از رسول گرامي ص برداشتند.9

مردي به نام يعلي بن عامري از محضر رسول اكرمص خارج شد تا درمجلسي كه دعوت داشت شركت كند. جلو منزل، امام حسين( را ديد كه با كودكان مشغول بازي است. طولي نكشيد رسول اكرم( نيز به معيت اصحاب خود از منزل خارج شد. وقتي امام حسين( را ديد دستهاي خود را باز كرد واز اصحاب جداشده، به طرف فرزند رفت تا او را بگيرد. كودك خنده كنان اين طرف وآنطرف مي گريخت وحضرت نيز خندان از پي او مي دويد بچه را گرفت، دستي زير چانه كودك ودستي ديگر پشت گردنش گذاشت ودهانش را بوسيد.10

پيشواي گرامي اسلام درحضور مردم با فرزندان خودش و ساير مردم چنين رفتار مي كند تا علاوه بر انجام وظيفه، مردم را متوجه اهميت شادكردن فرزندان وتكريم شخصيت آنان نمايد.

يكي ديگر از طرق احترام به شخصيت مردم سلام گفتن است . اگر كودك به بزرگتر سلام كرد لازم است به گرمي پاسخ گفته شود تابا اين عمل شخصيت او مورد اعتنا واحترام قرار گيرد. واگر به سلام او پاسخ داده نشود عملاً شخصيت كودك تحقير شده است. رسول گرامي اسلام درراه تكريم شخصيت اطفال از حد جواب دادن به سلام كودك، قدم رافراتر گذارده وبا مقام شامخي كه درجامعه داشته به كودكان سلام مي كرد، بدين وسيله به شخصيت آنها احترام مي گذاشت. ايشان سلام گفتن بزرگسالان به كودكان را دررديف مستحبات قرارداده است.

انس بن مالك مي گويد : رسول اكرم ( با چند كودك خردسال برخود نمود، به آنها سلام كرد و طعامشان داد11 از صفات پسنديده آن حضرت اين بودكه به تمام مردم اعم از خردسال وبزرگسال سلام مي كرد12

امام صادق( از رسول اكرم( نقل كرده است كه مي فرمود : پنج چيز است كه تا لحظه مرگ آنها را ترك نميكنم، يكي ازآنها سلام گفتن به كودكان است، درانجام اين اعمال مراقبت دارم، تا بعد از من بصورت سنتي بين مسلمانان بماند ومعمول شود.13

دريك جمع بندي كلي مي توان نتيجه گرفت كه احترام وتكريم كودكان و كوچكترها از ضروريات ولوازم زندگي اجتماعي و عامل رشدوتعالي جامعه و جلوگيري از تباهي و فسادنسل نوجوان وجوان است. البته احترام و تكريم كوچكترها به بزرگترها هم از ضروريات ولوازم زندگي اسلامي است كه چون موضوع سؤال شما نبود به آن پرداخته نشد. اما اگر چه احترام كردن لازم و ضروري است ولي احترام نكردن حكم فقهي و مجازات مشخص شده اي ندارد. احترام گذاشتن نشانه شخصيت فرد وآگاهي ودانش وكمال وفضيلت اوست. لكن بي احترامي وخداي ناكرده توهين جرم وگناه است ودراحكام اسلامي براي آن مجازات درنظر گرفته شده است.

به عنوان مثال رسول اكرم( مي فرمايد : خدا بهشت را بر هرفحاش بي آبرو وكم شرمي حرام كرده است.14

امام صادقع فرمود : بدزباني جفاكاري است وجفاكار درآتش است.15



1)و(2)و(3) بحار الانوار، ج6، 153و152و151

(4) روضه كافي، ص268 (5)سفينه البحار،ص416

(6) مجموعه ورام، ج1، ص114(7)بحارالانوار، ج23، ص114

(8) غررالحكم، ص139(9) تلحض از جوامع الحكايات عوفي، باب دوم از قسم دوم، ص30

(10)مستدرك الوسايل، ج2، 626(11) و(12) همان،69

(13)وسايل الشيعه، ج3، ص209

(14) واژه هاي اخلاقي از اصول كافي، تنظيم از ايراهيم پيشوايي ملايري، بي تاريخ، ص20

(15) همان، ص21